Türkiye'de her yıl binlerce ölümlü trafik kazası meydana gelmektedir. Ölümlü trafik kazası tazminatı, kazanın ardından ortaya çıkan zararların karşılanması için çok önemlidir. Bu yazımızda, trafik kazası sonrası talep edebileceğiniz tazminat türlerini, kimlerin tazminat talep etme hakkına sahip olduğunu ve tazminat hesaplamasında dikkate alınan faktörleri detaylı şekilde inceleyeceğiz.
Ölümlü trafik kazası sonucunda hayatını kaybeden kişinin yakınları, hukuki olarak çeşitli tazminat taleplerinde bulunabilmektedir. Bu tazminatlar, yaşanan maddi ve manevi kayıpların bir nebze olsun giderilmesini amaçlar.
Destekten yoksun kalma tazminatı, ölümlü trafik kazası sonucu hayatını kaybeden kişinin sağlığında maddi destek sağladığı kişilerin talep edebildiği tazminat türüdür. Bu tazminat, desteğin parasal anlamda olması şart değildir; hizmet edimleri de bu kapsama girer. Tazminat hesaplanırken ölenin yaşı, mesleği, geliri, kusur oranı ve destek alan kişinin durumu gibi birçok faktör göz önünde bulundurulmaktadır.
Destekten yoksun kalma tazminatı, ölenin desteğini alan kişilerin yaşamlarının kötüleşmemesi için kabul edilmiş bir maddi tazminat türüdür. Önemli bir nokta, destekten yoksun kalma tazminatı almaya hakkı olan kişilerin maddi durumları iyi olsa bile bu tazminatı talep etmelerine engel olmadığıdır.
Ölümlü kazada tazminat türlerinden biri de tedavi giderleridir. Eğer kişi kaza sonrası hemen ölmeyip tedavi görmüşse, yapılan tüm sağlık harcamaları tazminat kapsamına girer. Bu giderler, kazazedenin sosyal güvencesi olup olmadığına bakılmaksızın Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından karşılanır.
Tedavi giderleri yalnızca hastane masraflarıyla sınırlı değildir. Bunun dışında kalan belgelendirilemeyen tedavi giderleri (yemek, yol ve evde özel bakım giderleri gibi) sigorta şirketi ile araç işleteni ve sürücüsünün sorumluluğundadır.
Ölümlü trafik kazası tazminatı kapsamında cenaze ve defin giderleri de talep edilebilmektedir. Bu giderler; cenazenin taşınması, yıkanması, gömülmesi ve mezarlık ücreti gibi masrafları kapsar. Ayrıca cenazenin taşınması, yemek giderleri ve diğer masraflar da maddi tazminata konu olur.
Cenaze giderleri için mutlaka belge sunulması gerekli değildir. Belge sunulmasa bile, geleneklere ve dinsel kurallara göre yapılan masrafların takdiren hesaplanıp hüküm altına alınması gerekir.
Ölümlü trafik kazasında ölenin aracında meydana gelen zararlar da tazmin edilebilmektedir. Ölenin mirasçıları, aracın uğradığı zararları zarar verenden talep edebilmektedir. Bu haktan yararlanmak için trafik kaza tutanağı, olay yeri ve soruşturma dosyasındaki bilirkişi raporunun incelenmesi gerekmektedir.
Manevi tazminat, ölenin yakınlarının duydukları acı ve üzüntünün hafifletilmesi amacıyla hükmedilen tazminattır. Bu bir zenginleşme aracı değil, psikolojik yıkımı azaltmak amacıyla getirilen bir tazminat türüdür. Manevi tazminat miktarının belirlenmesinde, ölen kişiye olan yakınlık derecesi, çekilen elem ve ızdırap önemli rol oynar.
Ölümlü trafik kazası sonucu oluşabilecek diğer özel zarar kalemleri de vardır. Özellikle Türk Borçlar Kanunu'nun 54. maddesinde belirtildiği üzere, çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar da tazminat kapsamına girer. Bu tür zararların hesaplanmasında ölenin yaşı, aile ekonomisine katkısı ve geride kalan yakınlarının sayısı gibi faktörler göz önünde bulundurulmaktadır.
Ölümlü trafik kazası sonrasında maddi ve manevi tazminat talep etme hakkı, yalnızca belirli kişilere tanınmıştır. Bu hak, mirasçılık sıfatından değil, ölen kişinin desteğinden yoksun kalma olgusundan kaynaklanır.
Hayatını kaybeden kişinin eşi ve çocukları, tazminat talep etme hakkında önceliğe sahiptir. Ölen kişinin evli olması durumunda, eşinin ve çocuklarının desteğinden yararlandığı karine olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle, destekten yararlandıklarını ayrıca ispatlamaları gerekmez. Eşler için destek süresi, hayatta kalan eşin muhtemel ömrü ile sınırlıdır. Çocuklar ise genellikle eğitim hayatları tamamlanıp çalışma hayatına başlayana kadar destekten yoksun kalma tazminatı alabilirler.
Ölen kişinin anne ve babası da ölümlü kazada tazminat talep etme hakkına sahiptir. Eğer ölen kişi bekarsa, anne ve babasına destek verdiği karine olarak kabul edilmektedir. Evli olması durumunda bile, Türk örf ve adetlerine göre çocukların anne babalarına maddi destek sağladığı varsayılmaktadır. Ayrıca Medeni Kanun'un hükümlerine göre, çocuklar gerektiğinde anne babalarına bakmakla yükümlüdür. Özellikle anne babanın yaşlılıkta çocuğun desteğine muhtaç olabileceği düşünülerek, bu hak tanınmıştır.
Kardeşler, ölen kişiden maddi destek aldıklarını ispatlamaları halinde tazminat talep edebilirler. Kural olarak kardeşlerin birbirine destek olduğu kabul edilmemektedir. Ancak bu durumun ispatlanması halinde destekten yoksun kalma tazminatı talep edebilirler. Nişanlılar için durum biraz farklıdır. Türk Medeni Kanunu'ndaki hükümler, nişanlılar lehine destekten yoksun kalma tazminatının kabul edilmesine uygundur. Bunun nedeni, birbirleriyle evlenmeye kararlı olan kişilerden birinin ölümünün, gelecekteki eşin kaybı anlamına gelmesidir.
Ölümlü trafik kazası tazminatı talep edebilecek diğer kişiler arasında, hayatını kaybeden kişinin fiilen destek sağladığı herkes bulunabilmektedir. Bu gruba ölenin destek verdiği üçüncü kişiler (teyze, hala, dayı vb.), nikahsız birlikte yaşadığı kişi, ölenin burs verdiği öğrenci ve hatta kirasını ödediği kişiler de dahil olabilmektedir. Bununla birlikte, bu kişilerin tazminat talep edebilmeleri için ölen kişiden destek aldıklarını ispat etmeleri gerekmektedir.
Desteğin yalnızca parasal nitelikte olması şart değildir. Eylemli ve düzenli olarak yapılan hizmet edimleri de bir kişinin destek sayılması için yeterlidir. Örneğin, ev işlerini gören bir kadın da kocasının desteği sayılabilmektedir. Benzer şekilde, resmi nikah olmaksızın makul bir süredir birlikte yaşayan kişiler de karşılıklı olarak birbirlerinin desteği olarak kabul edilebilmektedir.
Tazminat miktarının adil bir şekilde hesaplanması, ölümlü trafik kazası davalarının en kritik aşamalarından biridir. Hesaplama sırasında dikkate alınan çeşitli faktörler, tazminat miktarını doğrudan etkilemektedir.
Ölümlü trafik kazası sonucu hayatını kaybeden kişinin yaşı, tazminat hesaplamasında temel bir veridir. Hesaplama yapılırken Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verileri kullanılarak yaşam tabloları oluşturulmaktadır. Genç yaşta ölen bir kişi için potansiyel çalışma süresi daha uzun olacağından, tazminat miktarı da genellikle daha yüksek olmaktadır.
Ölenin mesleği, kariyerinin hangi aşamasında olduğu ve mesleki gelişim potansiyeli de hesaplamada büyük önem taşır. Örneğin, kariyer basamaklarının başında olan genç bir mühendis ile emekliliğe yaklaşmış bir işçinin tazminat hesaplamaları farklılık gösterecektir. Ayrıca mesleğin niteliği, bedensel veya fikri bir iş olması da hesaplamayı etkiler.
Tazminat hesaplamasında, ölen kişinin gelir durumu en önemli faktörlerden biridir. Gerçek ücretin esas alınması koşul olmakla birlikte, belgelenemeyen durumlarda kişinin mesleğinden kazanabileceği emsal ücret araştırılmaktadır. Bununla birlikte, gerçek geliri tespit edilemeyen kişiler için asgari ücret baz alınmaktadır.
Destek süresi açısından baktığımızda, aktif ve pasif çalışma dönemleri ayrı ayrı değerlendirilmektedir. Özel yasalarda farklı düzenlemeler olmadığı sürece, 60 yaşına kadar aktif çalışma dönemi, sonrası ise pasif dönem olarak kabul edilmektedir. Ölümlü kazada tazminat hesaplanırken, pasif dönemde de zararın oluşacağı ve bu zararın asgari ücret düzeyinde olacağı kabul edilmektedir.
Hesaplamada destek alan kişinin yaşı, sağlık durumu, eğitimi ve ekonomik koşulları da dikkate alınır. Bunun yanında, destek alan kişinin bakıma muhtaç olup olmadığı, çalışıp çalışmadığı, maddi varlığının miktarı gibi unsurlar da tazminat miktarını etkiler.
Eş durumunda, destekten yoksun kalan eş için genellikle %45'e kadar pay ayrılabilmektedir. Eş ve çocuklara ayrılacak pay oranlarının dağıtımında, destek alan kişilerin medeni hali, kısıtlılık durumu ve mesleki eğitimleri gibi kapsamlı araştırmalar yapılmaktadır.
Ölümlü trafik kazası tazminatı hesaplamasında çocuklar için özel yöntemler kullanılmaktadır. Erkek çocuklar kural olarak 18 yaşına, orta öğretim çağında iseler 20 yaşına kadar destekten yararlanır. Kız çocuklar ise kentlerde yaşıyorlarsa 22 yaşına, köylerde yaşıyorlarsa 18 yaşına kadar destek alır. Yüksek öğrenim gören çocuklar için, cinsiyet ayrımı yapılmaksızın 25 yaşına kadar tazminat hesaplanır.
İleri derecede sakat ve özürlü çocuklar ise herhangi bir yaş sınırına tabi olmaksızın, yaşam boyu destek alabilirler. Bu durumda, hesaplamada esas alınacak yaş çocuğun değil, anne ve babanın yaşı olacaktır.
Çocuğun kaza anında küçük yaşta olması durumunda, geleneksel hesaplama yöntemi tazminatı 18 yaşından başlatır. Ancak günümüzde "güç kaybı kuralı" gereğince, çocukların da günlük yaşamlarını sürdürürken ve okula gidip gelirken sakatlıkları oranında zorlanacakları göz önünde bulundurularak, kaza geçirdikleri yaştan başlanarak tazminat hesaplanması gerektiği savunulmaktadır.
Ölümlü trafik kazası sonrası süreçte hak sahiplerinin hukuki haklarını bilmesi büyük önem taşır. Tüm bu hukuki süreçleri doğru yönetmek için mutlaka konusunda uzman bir avukata danışmanız faydalı olacaktır. Böylece, hem yasal haklarınızı tam olarak öğrenebilir hem de maddi kayıplarınızı mümkün olan en adil şekilde tazmin edebilirsiniz. Her ne kadar hiçbir tazminat kaybedilen canın yerini tutamasa da, ölümlü trafik kazası tazminatı geride kalanların yaşamlarını sürdürebilmesi ve yaşam standartlarının korunabilmesi için hayati öneme sahiptir.
Destekten yoksun kalma tazminatı, tedavi ve hastane giderleri, cenaze ve defin masrafları, araçta oluşan maddi zararlar ve manevi tazminat talep edilebilmektedir.
Öncelikle ölenin eşi ve çocukları, anne ve babası, kardeşleri, nişanlısı ve ölenin fiilen destek sağladığı diğer kişiler tazminat talep edebilmektedir.
Ölenin yaşı, mesleği, gelir durumu, destek süresi, destek alan kişinin durumu ve çocuklar için özel hesaplama yöntemleri gibi faktörler dikkate alınır.
Çocukların yaşı, cinsiyeti, eğitim durumu ve yaşadıkları yer (kent/köy) gibi faktörler göz önünde bulundurulmaktadır. Genellikle 18-25 yaş aralığına kadar tazminat hesaplanır. Engelli çocuklar için ömür boyu tazminat söz konusu olabilmektedir.
Manevi tazminat, ölenin yakınlarının duydukları acı ve üzüntünün hafifletilmesi amacıyla hükmedilen bir tazminat türüdür. Miktarı belirlenirken ölen kişiye olan yakınlık derecesi ve çekilen elem ve ızdırap göz önünde bulundurulmaktadır.
